Sinds de dood van de tiener Trayvon Martin is er in de Verenigde Staten een hevig debat gevoerd over de rol van raciale bias in dodelijke schietincidenten. Losse groeperingen zoals Black Lives Matter betogen regelmatig tegen raciale bias bij politiegeweld, met slogans als ‘hand’s up, don’t shoot’. Volgens deze demonstranten zouden agenten in de VS sneller geneigd zijn om te schieten op zwarte verdachten dan op blanke. Ook bekende artiesten spreken zich uit over het thema in hun werk [Kendrick Lamar Vic Mensa].

Omdat het moeilijk is de correctheid van die stelling te onderzoeken op basis van reële incidenten, worden testen gebruikt die gebaseerd zijn op first-person shooters. Deelnemers aan zo’n test krijgen foto’s te zien van potentiële misdadigers, en moeten zo snel mogelijk op de knop ‘schieten’ duwen als de persoon op de foto een wapen vasthoudt, en anders moeten ze op de knop ‘niet schieten’ duwen. Om raciale bias te onderzoeken worden zowel blanke als zwarte personen afgebeeld. Uit dit soort studies komen meestal twee bevindingen: 1) zwarte personen zonder geweer worden vaker foutief beschoten dan blanke personen zonder geweer, en (2) blanke personen met een geweer worden vaker foutief niet geschoten dan zwarte personen zonder geweer. Deze resultaten werden zowel bij universiteitsstudenten gevonden als mensen uit de gemeenschap.

Hoewel dit soort studies aantonen dat er een raciale bias is bij de beslissing om te schieten, geeft het ons geen inzicht in de onderliggende mechanismen. Om hier licht op te werpen, gebruikten onderzoekers van Berlijn en Michigan computermodellen om de precieze herkomst van die raciale bias te duiden (1). In de onderstaande figuur zie je hoe het komt dat die beslissingen zo moeilijk zijn, de hersenen hebben namelijk enkele honderden milliseconden nodig om een scherp beeld te vormen. De eerste informatie die onze hersenen bereikt, is dus nog te wazig om een beslissing om te baseren. Als de persoon op de foto een geweer vasthoudt, is het echter gevaarlijk om te lang te wachten, en dus moet je als deelnemer zo snel mogelijk beslissen vanaf je genoeg informatie hebt.

 

Een eerste belangrijke bevinding van de studie was dat de (blanke) deelnemers géén algemene tendens hadden om te schieten op zwarte personen – de zogenaamde trigger happy verklaring. Integendeel: deelnemers bleken ietwat voorzichtiger vooraleer ze schoten op een zwarte persoon (onafhankelijk van eventueel wapenbezit). Toegepast op de figuur: bij een blanke persoon waren deelnemers geneigd om bij het tweede plaatje reeds te beslissen, terwijl ze bij een zwarte persoon eerder geneigd waren pas bij het derde plaatje te beslissen (fictief voorbeeld). Dit voelt redelijk tegenintuïtief aan, ondanks de raciale bias blijken deelnemers toch voorzichtiger. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de deelnemers actief hun raciale bias tegengaan, en daarom bewust kiezen om voorzichtiger te zijn vooraleer te schieten op een zwarte persoon.

De reden waarom zwarte personen toch meer kans hebben om beschoten te worden heeft te maken met de efficiëntie van het verwerken van informatie. Wanneer de deelnemers een zwarte persoon met een geweer zagen, waren ze veel sneller om die informatie te verwerken dan wanneer dat een blanke persoon was. Wanneer de persoon geen geweer vast had bleek het omgekeerde, dan werd die informatie sneller verwerkt bij blanke personen dan bij zwarte personen. Toegepast op de figuur: wanneer een zwarte persoon een geweer vasthoudt, zullen onze hersenen sneller van het eerste naar het derde plaatje evolueren, dan wanneer dat een blanke persoon is.

Simpel gesteld: het is voor de deelnemers gemakkelijker om een wapen te herkennen wanneer een zwarte persoon dat vasthoudt dan bij een blanke. Die bevinding deed mij dan ook sterk denken aan de raciale bias op de impliciete associatie test (geen idee wat dit is? Doe de test hier!). Uit die test blijkt dat deelnemers een donkere huidskleur impliciet linken aan negatieve woorden. Hoewel de deelnemers van de besproken studie universiteitsstudenten waren, en het dus onduidelijk is of de resultaten kunnen veralgemeend worden naar het politiekorps in de VS, geeft de studie toch een interessant inzicht in de mechanismen die meespelen bij de beslissing om te schieten.

  1. Pleskac, T. J., Cesario, J., & Johnson, D. J. (2017). How race affects evidence accumulation during the decision to shoot. Psychonomic Bulletin & Review, 1–30.
  2. Bedankt aan Kaat Teerlinck, Elise Lesage en Team Breinwijzer voor nuttige feedback.