Dat bewegen goed is voor de algemene gezondheid wisten we al (zie ook mijn vorige blog over het effect van bewegen op de hersenen hier), maar een nieuwe studie in het toonaangevende Neurology tijdschrift heeft nu ook bewezen dat er een relatie is tussen fitheid op middelbare leeftijd en het hersenvolume op latere leeftijd. Deze grootschalige studie bij meer dan 1000 proefpersonen toonde namelijk aan dat mensen die minder fit zijn 20 jaar later ook kleinere hersenvolumes hadden (1). Dit toont aan dat minder beweging gerelateerd zou kunnen zijn aan een versneld verouderingsproces van de hersenen.
Figuur 1: De huidige studie toont aan dat er een relatie is tussen hoe fit iemand is en de grootte van de hersenen. (Bron figuur: adinnerguest.com)
Fysieke beweging heeft een sterke invloed op de werking van de hersenen. Zo hebben eerdere studies al aangetoond dat Alzheimer patiënten die minder fit waren meer risico liepen op een nog snellere afname van breinweefsel op oudere leeftijd, ook wel versnelde ‘atrofie’ genoemd (2,3). Bovendien werd dit ook reeds teruggevonden bij gezonde oudere mensen, waarbij er vaker een hyperintensiteit van het volume van de witte stof te zien is (ook wel “white matter hyperintensity volume” (WMHV) genoemd in het Engels) (4). Ook het omgekeerde geldt: actieve personen van middelbare leeftijd hadden 5 jaar later grotere breinvolumes (5). Bovendien weten we uit eerder onderzoek dat sporten gepaard gaat met een toename in bloed en zuurstof naar de hersenen (cerebrale bloed- en zuurstoftoevoer) (6), verbeterde hersenplasticiteit (= de capaciteit van de hersenen om zich aan te passen aan nieuwe omgevingen en nieuwe zaken te leren) en dat sporten leeftijdsgebonden ‘atrofie’ op korte termijn kan tegen gaan (7,8).
Echter, het was tot op heden nog niet geweten of actief zijn gedurende de volwassenheid ook een impact heeft op de veroudering van de hersenen op latere leeftijd. De huidige studie werd dan ook ontwikkeld met als doel een antwoord te geven op de vraag: “is fitheid op middelbare leeftijd gerelateerd aan hersenvolume op oudere leeftijd?”.
Dit werd onderzocht door meer dan 1000 mensen van middelbare leeftijd (gemiddelde leeftijd was 40 jaar) een oefening te laten uitvoeren op een loopband, waarbij er een aantal parameters geregistreerd werden zoals bloeddruk en hartslag. Bij alle proefpersonen werd er ook een hersenscan (MRI-scan) afgenomen. Exact hetzelfde werd 20 jaar later opnieuw gedaan bij dezelfde groep mensen, maar proefpersonen die hart- en vaatziekten of ‘neurodegeneratieve’ ziekten (zoals bijvoorbeeld Alzheimer of Parkinson) ontwikkeld hadden op die 20 jaar tijd, werden uitgesloten.
Figuur 2: Alle proefpersonen voerden oefeningen op een loopband uit, waarbij onder andere hartslag en bloeddruk opgemeten werden. Dit ging ook gepaard met een hersenscan. (Bron figuur: exercisegoals.com)
De onderzoekers vonden dat mensen met een slechte fysiek 20 jaar later een kleiner hersenvolume hadden. Met andere woorden, deze mensen vertoonden vaker (in vergelijking met mensen met goede fysiek) een versneld verouderingsproces in de hersenen. Dit was voornamelijk te zien ter hoogte van de frontale hersenkwab. Bovendien zagen ze ook dat de proefpersonen waarbij er een grotere stijging in bloeddruk en hartslag was tijdens de oefening op de loopband, vaker kleinere hersenvolumes hadden 20 jaar later. Dit was echter te verwachten aangezien minder fitte mensen vaak een hogere bloeddruk hebben en een hogere hartslag tijdens beweging.
We moeten wel in ons achterhoofd houden dat dit een observationele studie is, met andere woorden: de onderzoekers konden een relatie aantonen tussen de fysiek van iemand op middelbare leeftijd en het hersenvolume op oudere leeftijd, maar dit toont niet aan dat een slechtere fysiek de oorzaak is van kleinere hersenvolumes. Verder onderzoek zal hierin duiding moeten brengen, maar meer sensibilisering voor sport en beweging zou dus een goed initiatief kunnen zijn om versnelde hersenveroudering tegen te gaan (1).
Misschien vanavond voor de zekerheid toch maar een avondwandeling of bezoek aan de fitness voor we de zetel inploffen?
Referenties
- Spartano NL, Himali JJ, Beiser AS, Lewis GD, DeCarli C, Vasan RS é Seshadri S: Midlife exercise blood pressure, heart rate and fitness relate to brain volumes 2 decades later. Neurology. 2016, doi:10.1212/WNL.0000000000002415 1526-632X
- Vidoni ED, Honea RA, Billinger SA, Swerdlow RH, Burns JM. Cardiorespiratory fitness is associated with atrophy in Alzheimer’s and aging over 2 years. Neurobiol Aging. 2012;33:16241632.
- Burns JM, Cronk BB, Anderson HS, et al. Cardiorespiratory fitness and brain atrophy in early Alzheimer disease. Neurology. 2008;71:210–216.
- Sen A, Gider P, Cavalieri M, et al. Association of cardiorespiratory fitness and morphological brain changes in the elderly: results of the Austrian Stroke Prevention Study. Neurodegener Dis. 2012;10:135–137.
- Zhu N, Jacobs DR Jr, Schreiner PJ, et al. Cardiorespiratory fitness and brain volume and white matter integrity: the CARDIA Study. Neurology. 2015;84:2347–2353.
- Rogers RL, Meyer JS, Mortel KF. After reaching retirement age physical activity sustains cerebral perfusion and cognition. J Am Geriatr Soc. 1990;38:123–128.
- Colcombe S, Kramer AF. Fitness effects on the cognitive function of older adults: a meta-analytic study. Psychol Science. 2003;14:125–130.
- Erickson KI, Voss MW, Prakash RS, et al. Exercise training increases size of hippocampus and improves memory. Proc Natl Acad Sci USA. 2011;108:3017–3022.
