Roltrappen zijn niet meer weg te denken uit shopping centers, metro’s, luchthavens, … De kans is bijgevolg heel erg groot dat ook u op zijn minst al een keer de roltrap genomen hebt. Wanneer we op een bewegende roltrap stappen, leert ons brein ons keer op keer opnieuw hoe we moeten anticiperen op de overgang van stilstaande grond naar een bewegend platform (in dit geval dus de roltrap). Ons brein stuurt ons aan om de motorische controle van benen en romp te ‘finetunen’ en onze hersenen stimuleren bovendien een interactie aan tussen ons evenwichtsorgaan (een minuscuul orgaan gelegen in ons binnenoor), visueel systeem en spieren en gewrichten zodat we onze balans kunnen houden wanneer we op de roltrap stappen. Het brein is hier erg goed in. Schijnbaar zelfs té goed, zoals aangetoond door wetenschappers uit London1,2.
Iedereen die frequent de roltrap neemt, is waarschijnlijk tot vervelens toe wel al in de situatie terecht gekomen waar de roltrap niet werkt (de keerzijde van technologie: heel vervelend en bovendien nog vermoeiend ook). Wanneer we ons realiseren dat de roltrap niet werkt, beginnen de meeste mensen met tegenzin aan ‘de klim’, maar we doen meer dan dat. Zelfs wanneer we weten dat de roltrap niet functioneert en dus stilstaat, anticiperen we, ten onrechte, nog steeds op een bewegende roltrap en geven we dus een tegenantwoord, zelfs als we weten dat er geen beweging is. Onze verwachting op basis van vorige roltrap-ervaringen is dus sterker dan de actuele waarneming dat de roltrap niet werkt: verwachting versus realiteit. Ons brein houdt zich in dit geval onlosmakelijk vast aan ‘oude informatie’ en loopt als het ware achter: het reageert niet zoals het zou moeten in de desbetreffende context en zorgt ervoor dat we gaan ‘overanticiperen’ door een grote voorwaartse zwaaibeweging te maken (anticiperend en adequaat in het geval van een bewegende roltrap maar overanticiperend en onnodig in het geval van een stilstaande roltrap) en dit kan soms leiden tot valpartijen (zie cartoon onderaan artikel). Verwachting vs. realiteit: 1 – 0. Dit fenomeen wordt ook wel ‘the broken escalator phenomenon’ genoemd.
Meer nog, het onderzoek uit 2003 toont ook aan dat het onmogelijk is dit effect te onderdrukken, zelfs als we dit bewust proberen. Ondanks het feit dat we controle kunnen uitoefenen over veel processen, is er toch een deel van ons ‘zijn’ dat oncontroleerbaar is en ‘graag’ struikelt op roltrappen. Blijkbaar zijn wij als mensen toch echte ‘gewoontewezens’; we struikelen letterlijk over veranderingen in ons verwachtingspatroon.
U denkt nu waarschijnlijk dat u het beter kan, niet? Allez hup, rep u naar de dichtstbijzijnde, weliswaar defecte, roltrap en probeer het zelf uit! Maar kom achteraf niet klagen dat u niet gewaarschuwd was …
Cartoon van The Broken Escalator Phenomenon (Bron http://www.sci-ence.org/broken-escalator)
Referenties
- Reynolds, R.F., Bronstein, A. (2003). The broken escalator phenomenon. Aftereffect of walking onto a moving platform. Exp Brain Res. 151(3), 301-8.
- Bronstein, A.M., Bunday, K.L., Reynolds, R.F. (2009). What the “broken escalator”
