In een recente publicatie in het hoogstaande Brain tijdschrift hebben Amerikaanse en Italiaanse onderzoekers patiënten met een hersenbloeding onderzocht waarbij het vermogen om woorden te spellen aangetast was. Op deze manier hebben ze kunnen achterhalen welke hersenregio’s betrokken zijn bij het schrijven van woorden (1).

Om een woord te kunnen spellen, dient een persoon zich bepaalde informatie te kunnen herinneren. Stel, we willen het woord “hond” spellen: ons ‘lange termijn geheugen’ zal ervoor zorgen dat we de letters in het woord kunnen oproepen (een H, een O, een N en een D) en bovendien ook de volgorde van de letters (eerst H, dan O, dan N, D als laatste). H-O-N-D dus en niet D-O-N-H of H-O-N-T. Ons ‘werkgeheugen’ zal er anderzijds voor zorgen dat we deze informatie kunnen onthouden en verwerken om zo ons motorisch systeem (mond in het geval van spreken, handen en vingers in het geval van schrijven of typen) aan te sturen. Dit staat ook samengevat in het schema in figuur 1, waarbij het woord “brein” als voorbeeld gegeven wordt. Van meta gesproken …

Spellen werking brein

Figuur 1: De cognitieve architectuur van het spellen. In een notendop komt het erop neer dat er een bepaalde input gegeven wordt, bijvoorbeeld “brein”. Dit kan ‘fonologisch’ zijn (= klanken, met andere woorden wat we horen: br-ei-n) of visueel (=wat we zien). Op basis van verschillende processen en dankzij het lange termijn – en werkgeheugen, zal deze input uiteindelijk leiden tot een (hopelijk correcte) output, namelijk het schrijven, typen of uitspreken van het woord ‘brein’. (Bron: Rapp et al, Brain, 2016)

Het is reeds geweten uit eerdere studies dat hersenletsels, zoals bijvoorbeeld een hersenbloeding, een invloed kunnen uitoefenen op het ‘ortografisch’ (= gerelateerd tot spelling) lange termijn – en werkgeheugen. Echter, nog maar weinig is geweten over waar precies in de hersenen de regio’s gelegen zijn die deze processen aansturen of welke letsels nu precies gepaard gaan met ‘dysorthografie’, of anders gezegd: moeilijkheden bij het spellen.

27 patiënten, met spellingsmoeilijkheden na een hersenbloeding, werden geselecteerd en er werd gekeken naar waar in de hersenen het letsel zich bevond. Deze patiënten werden nog eens verder onderverdeeld in een groep van patiënten die specifiek problemen hadden met: 1) het ‘orthografisch’ lange termijn geheugen, 2) het ‘orthografisch’ werkgeheugen of 3) beiden. Door deze opdeling te maken, konden de onderzoekers een onderscheid maken tussen de hersenregio’s die betrokken waren bij enerzijds het orthografisch lange termijn geheugen (gelegen in delen van de linker temporaalkwab) en anderzijds bij het orthografisch werkgeheugen (gelegen in de linker pariëtaal kwab) (figuur 2).

Spellen werking brein

Figuur 2: Links: Resultaten van de huidige studie die aantonen waar precies in het brein de hersenbloeding zich voorgedaan heeft bij de patiënten die niet meer kunnen spellen. Merk duidelijk het verschil op tussen spellingsproblemen in het lange termijn – (oranje) en het werkgeheugen (paars). (Bron: Rapp et al, Brain, 2016)

Dit werd nog nooit eerder gedaan en merkwaardig genoeg overlappen deze hersenregio’s minder dan men zou verwachten van zulke gelijkaardige en verwante processen. Bovendien dragen deze resultaten ook bij tot de huidige kennis van de relatie tussen geschreven en gesproken taal, werkgeheugen en cognitieve vaardigheden.

Nogmaals een bewijs van hoe complex en fascinerend het menselijk brein te werk gaat. Jawel, F-A-S-C-I-N-E-R-E-N-D …

Referenties

  1. Rapp B, Purcell J, Hillis AE, Capasso R & Miceli G: Neural bases of orthographic long-term memory and werking memory in dysgraphia. Brain. 139(2).