Autorijden. Hoewel het een dagdagelijkse bezigheid is, schuilt er toch wat gevaar achter deze schijnbaar veilige activiteit. Uit rapporten van de WHO (World Health Organization) blijken verkeersongevallen op plaats tien van grootste doodsoorzaken te staan in onze westerse maatschappij [1]. En misschien zit Toxoplasma daar wel voor iets tussen …
Toxoplasma gondii, met die ronkende naam, starten we ons verhaal. Deze parasiet, die de ziekte Toxoplasmose veroorzaakt, zou ongeveer een vierde van de wereldbevolking besmet hebben [2]. Als hoofdgastheer heeft toxoplasma de (vooral jonge) kat, wat wil zeggen dat hij maar al te graag in dit geliefde huisdier vertoeft en zich daar dan ook meteen voortplant. Kort beschreven gaat dit als volgt: nadat er geslachtelijke voortplanting in de darmen van de kat heeft plaatsgevonden, zullen een mannelijke en vrouwelijke geslachtscel ‘versmelten’ tot wat men een oöcyste noemt (een soort eitje). De besmette kat zal vervolgens gedurende enkele dagen al deze “eitjes” in de omgeving verspreiden wanneer ze haar behoefte doet. Indien het klimaat voldoet aan bepaalde criteria, met andere woorden vochtig genoeg is, zullen deze “eitjes” verder rijpen en heel infectieus worden (en dit blijven voor zeker twee jaar). Wat wil zeggen dat als iemand, een ander dier of de mens, voedsel dat om een of andere reden in contact is geweest met deze oöcysten opeet, hij of zij besmet wordt.
Dat is een mogelijke manier om besmet te geraken. Bij de mens is er echter nog een meer frequente besmettingswijze; namelijk het eten van rauw vlees. Nadat een ander dier, bijvoorbeeld een varken, de oöcysten heeft binnengekregen, zullen deze zich in grote groepen in de organen van deze dieren vestigen en kunnen daar jarenlang blijven zitten. Als u vervolgens onvoldoende verhit besmet vlees eet heeft u prijs. Een derde weg waarlangs de mens kan besmet worden is tijdens de geboorte, waar een baby het meekrijgt van zijn/haar besmette moeder.
Een frequente parasiet met af en toe grote gevolgen
Paniek! ‘Besmet met Toxoplasma gondii. Dit kan alleen maar het ergste betekenen!’ Niet noodzakelijk! Sterker nog, meestal merkt u het niet eens. Zoals reeds gezegd is grofweg een vierde onder ons drager van deze parasiet. Een acute infectie verloopt dan ook in een groot deel van de gevallen zonder enige klacht “asymptomatisch” [1] en een minderheid onder ons krijgt wat vage klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid, spierpijn en eventueel koorts. Na enkele weken of maanden zou er tevens een spontane genezing optreden. Geen zorgen dus.
Hoewel, bij mensen waarvan het immuunsysteem al wat verzwakt is (zoals bij aids-patiënten) kan dit een pak erger zijn. Op het moment dat hun weerstand weer even een dipje krijgt, kan de parasiet (die in het lichaam aanwezig is) de overhand krijgen en blindheid, een ontsteking van de hartspier(‘myocarditis’), een hersenontsteking (‘encefalitis’), verlamming en zelfs een overlijden veroorzaken. Ook bij zwangere vrouwen, en dan vooral in het eerste trimester van de zwangerschap, kan een besmetting met Toxoplasma grote gevolgen hebben. Zo kan het voorvallen dat er een spontane abortus optreedt, of dat het kindje met afwijkingen zoals een mentale beperking, epilepsie, hydrocefalie (een waterhoofd) of microcefalie (een heel klein hoofdje) geboren wordt of op latere leeftijd steeds slechter begint te zien.
Nu begrijpt u ook direct waarom een zwangere vrouw tijdens de zwangerschap best katten, maar ook onvoldoende verhit vlees, vermijdt.
Toxoplasma en uw rijgedrag
Nu de spoedcursus ‘Toxoplasma voor dummies’ achter de rug is, kunnen we even een heel andere, misschien minder dramatische, weg inslaan: uw rijstijl.
Nadat een mogelijks symptomatische acute ziektefase is doorgemaakt (zoals hierboven reeds uitgelegd), kan deze parasiet zich gedurende lange tijd asymptomatisch in zijn gastheer, hier de mens, schuilhouden. Dat dit asymptomatisch dragerschap (men spreekt over latente Toxoplasmose) lang niet zo onschuldig is als het lijkt, is al een tijdje geweten. Zo werd er reeds beschreven dat latente Toxoplasmose een invloed heeft op onze reactietijd [3] en tevens op ons gedrag [4]. Deze merkwaardige effecten zouden mogelijks toe te schrijven zijn aan een effect van de parasiet in ons brein, hoewel hierover nog niks zeker is. Deze bevindingen zetten een aantal wetenschappers toch aan het denken. Als toxoplasma dit alles veroorzaakt, kan asymptomatisch dragerschap toch wel een belangrijk probleem vormen. Misschien wel in die mate dat de tragere reactietijd een invloed kan hebben op onze reflexen (tijdens het rijden). Of dat de invloed op ons gedrag ons roekelozer in het verkeer maakt. Als dat alles waar zou zijn, zou er duidelijk een verschil merkbaar moeten zijn qua aanwezigheid van Toxoplasma in mensen die in verkeersaccidenten betrokken waren en in de gemiddelde populatie in een welbepaalde regio. Een aantal Tsjechische bollebozen onderzochten deze kwestie dan ook verder [5].
Het onderzoek en het verdict
Dit deden ze door de aanwezigheid van Toxoplasma bij mensen die in autoaccidenten betrokken waren geweest te vergelijken met het voorkomen ervan bij de gemiddelde populatie in een welbepaalde streek. Op de spoedafdeling van een van de twee grote ziekenhuizen van Praag ging men dan ook 85 mannen en 61 vrouwen, die in een verkeersincident betrokken waren, verder gaan testen op latente Toxoplasmose. Hierbij werden mensen die het incident zelf niet veroorzaakt hadden geëxcludeerd, alsook zij die onder invloed van alcohol waren. Er werd een bloedstaal afgenomen en vervolgens hierin naar de aanwezigheid van de parasiet gezocht. De groep waarmee men het voorkomen van de parasiet ging vergelijken, bestond uit een 230 mannen en 216 vrouwen die in de omgeving woonden en qua geslacht en leeftijd zoveel mogelijk geleken op de patiëntengroep die in het ziekenhuis lag. Kwestie van een zo correct mogelijke vergelijking te kunnen maken.
Het resultaat? Ongeveer een 19% van de normale bevolking testte positief, terwijl bij de verkeersslachtoffers dit een goede 40% was. Een duidelijk verschil dus! En dit zowel bij mannen als bij vrouwen, bij jonge als bij oude mensen. Vooral mensen die de acute fase nog maar net achter de rug hadden, of bij wie de acute fase zeer erg was geweest, hadden een hoger risico om een incident te veroorzaken. Maar waarom nu? De meest logische verklaringen zijn deze twee: enerzijds zou men van oordeel kunnen zijn dat de vertraagde reactietijd hier een rol in speelt. Maar de invloed van de parasiet op onze reflexen bleek echter niet zo heel groot te zijn [4]. Daarom wordt er meer in de richting gekeken van de negatieve invloed die er is op ons gedrag, meer bepaald ons concentratievermogen. Verder onderzoek zou ook hier echter meer duidelijkheid over moeten scheppen. Ook een onderzoek waarbij men mensen met en zonder latente toxoplasmose volgt in het verkeer zou nodig zijn om deze bevindingen te bevestigen. Toxoplasma zou wel eens een onderschatte rol kunnen spelen in verkeersaccidenten en bijgevolg een belangrijk probleem in de gezondheidszorg en economie kunnen zijn.
Referenties
- Organization, W. H., & Reports. (2000). Public Health Statistics throughout the world in 2000
- Van Eldere, J., Verhaegen, J., & Lagrou, K. (2011). Handboek mycologie en parasitologie.
- Ova, B. (2001). Decrease of psychomotor performance in subjects with latent “ asymptomatic ” toxoplasmosis, 515–520.
- Flegr, J., & Kodym, P. (2000). Correlation of duration of latent Toxoplasma gondii infection with personality changes in women, 53, 57–68.
- Flegr, J., Havlícek, J., Kodym, P., Malý, M., & Smahel, Z. Е. (2002). Increased risk of traffic accidents in subjects with latent toxoplasmosis : a retrospective case-control study, 6, 1–6.