Sporten is gezond

‘Sporten is gezond.’ Een uitspraak die iedereen al eens gehoord heeft. Toch is hier en daar een kritische noot noodzakelijk. Tegenwoordig hebben we immers de neiging om een gezond leven en bijgevolg ook sport als de heilige graal van onze maatschappij te gaan beschouwen. Ziekte is het grote kwaad en gezondheid wordt het ultieme goed. In deze blog zoomen we even verder in op wat sport precies voor je hersenen kan doen. Meer bepaald wat sport kan betekenen voor je geheugen. Word je er slimmer van, onthoud je beter of is het enkel omdat je je goed voelt dat je je beter kan concentreren en zaken intenser beleeft?

Ons verhaal begint in de hippocampus, die ook wel omwille van zijn vorm ‘het zeepaardje’ wordt genoemd (fig. 1). Een hersenstructuur die in vorige breinwijzer-artikelen al ettelijke keren de revue is gepasseerd. Deze structuur die aan beide kanten van de hersenen voorkomt, speelt een belangrijke rol in het kortetermijngeheugen.   

Figuur 1. De hippocampus bevindt zich aan weerszijde van de binnenzijde (mediale vlak) van de slaapkwab (temporale kwab). (bron: https://mymediclique.com)

Het magisch effect op onze hersenen

De laatste jaren heerste er een steeds groter wordend vermoeden dat sportoefeningen een positief effect zou hebben op deze hippocampus; in het bijzonder aerobe oefeningen (dit zijn oefeningen met een wat lagere intensiteit die van langere duur zijn, zoals wandelen, joggen, fietsen of zwemmen). Uit dierstudies bleek namelijk dat aerobe oefeningen de grootte van de hippocampus  deden toenemen, wat gepaard ging met een toename van nieuwe hersencellen, ook wel eens neurogenesis genoemd. In deze studies zag men dan ook een verbeterd kortetermijngeheugen.

Het effect bij de mens, een grote update

Maar hoe zit het nu bij u en mij? Wel, hierover waren de meningen tot dusver verdeeld. De ene studie kwam tot de conclusie dat deze effecten ook bij mensen konden gevonden worden, de andere verwierp deze idee dan weer en zei dat je even goed in je luie zetel kon blijven zitten wat het effect op de hippocampus betreft. Tijd om deze discussie eens grondig onder de loep te nemen, moeten onderzoekers van de Western Sydney University gedacht hebben. En dat hebben ze dan ook gedaan [2]. Ze maakten een systematic review, een soort samenvatting van alle studies die er in de wetenschappelijke literatuur te vinden zijn over dit onderwerp, om zo het gezamenlijk effect van aerobe oefeningen op de grootte van de hippocampus na te gaan. Ze doorlazen maar liefst 4398 artikels en onderzochten 737 hersenscans die genomen waren van mensen voordat deze aan hun sportkuur waren gestart. Deze vergeleken ze dan met de hersenscan na een aantal sportsessies.

Sporten die werden bekeken waren vooral fietsen, wandelen en lopen op de loopband. Deze inspanning (of ontspanning, afhankelijk van hoe u het bekijkt) werd volgehouden over een periode van drie tot 24 maanden met ongeveer 2 tot 5 sessies per week (en dit voor minimum 90 minuten per week in het totaal).

De slotsom

Maar nu komt de hamvraag; ‘Verbetert sporten mijn geheugen?’. Over alle studies heen kon men bij de mens niet exact bevestigen wat men in dierstudies wel vond. Bij de mens waren niet alle twee de hippocampussen vergroot, maar zag men enkel links een toename van het hippocampusvolume. Verdere analyse toonde dat deze groei door BDNF werd veroorzaakt. Dit is een chemisch stofje dat in grote getalen wordt vrijgezet tijdens het sporten/fysieke inspanning.

Typisch krimpen onze hersenen vanaf een zekere leeftijd, met de hippocampus voorop. Gemiddeld is dit een vijf percent per decade vanaf een leeftijd van ongeveer 40 jaar [3–5]. Het goede nieuws is dat aerobe oefeningen dit inkrimpen van de hersenen en dus ook van onze hippocampus kunnen tegengaan en bijgevolg onze ouderdom vergetelheid zouden kunnen tegengaan! Dit allemaal dus door het stofje BDNF.

Nu hoor ik u al denken ‘Ja, allemaal goed en wel, maar tot welk publiek behoorden die sporters? Geldt dit alles ook voor mij?’. De deelnemers waren een zeer gevarieerd publiek: zowel gezonde volwassenen als mensen met milde cognitieve problemen zoals de ziekte van Alzheimer, als mensen met mentale problemen zoals depressie en schizofrenie. De leeftijd varieerde van 24 tot 76 jaar met een gemiddelde leeftijd van 66 jaar.

Conclusie? Sporten is niet enkel gezond voor de fysieke conditie, maar mentaal draagt het zeker ook een steentje bij.  Zo heeft sporten, de heilige graal van de 21ste eeuw, misschien toch wel enkele ‘magische’ eigenschappen.

Referenties

  1. van Praag, H. (2008). Neurogenesis and Exercise: Past and Future Directions. NeuroMolecular Medicine, 10(2), 128–140. doi:10.1007/s12017-008-8028-z
  2. Firth, J., Stubbs, B., Vancampfort, D., Schuch, F., Lagopoulos, J., Rosenbaum, S., & Ward, P. B. (2018). Effect of aerobic exercise on hippocampal volume in humans: A systematic review and meta-analysis. NeuroImage, 166(November 2017), 230–238. doi:10.1016/j.neuroimage.2017.11.007
  3. Raz  Ulman ; Rodrigue, Karen M ; Kennedy, Kristen M ; Head, Denise ; Williamson, Adrienne ; Dahle, Cheryl ; Gerstorf, Denis ; Acker, James D, N. ; L. (2005). Regional Brain Changes in Aging Healthy Adults: General Trends, Individual Differences and Modifiers. Cerebral Cortex, 15(11), 1676–1689. doi:10.1093/cercor/bhi044
  4. Driscoll  C ; An, Y ; Wu, X ; Shen, D ; Kraut, M ; Resnick, SM, I. ; D. (2009). Longitudinal pattern of regional brain volume change differentiates normal aging from MCI. Neurology, 72(22), 1906–1913. doi:10.1212/WNL.0b013e3181a82634
  5. Kennedy  Kirk I. ; Rodrigue, Karen M. ; Voss, Michelle W. ; Colcombe, Stan J. ; Kramer, Arthur F. ; Acker, James D. ; Raz, Naftali, K. M. ; E. (2009). Age-related differences in regional brain volumes: A comparison of optimized voxel-based morphometry to manual volumetry. Neurobiology of Aging, 30(10), 1657–1676. doi:10.1016/j.neurobiolaging.2007.12.020