Denk even terug aan je laatste bezoek aan de dansclub, je laatste familiebijeenkomst of restaurantbezoek met je vrienden.. Was je vol energie aan het dansen? Was je blij en heb je een leuke tijd beleefd? Waarschijnlijk wel. De kans is ook groot dat er alcohol werd gedronken, nietwaar? Alcohol associëren we vaak met heel wat positieve veranderingen in je stemming: blijheid, meer vertrouwen, ontspanning, etc. Daarnaast wordt alcohol op lange termijn juist geassocieerd met negatieve emoties zoals agressie en depressie, naast allerlei alcohol-gerelateerde ziektes (verslaving, leverziektes, huidproblemen, cognitieve problemen, etc.). Reclame focust zich logischerwijze op het positieve, korte termijn effect van alcohol. Helaas weten we uit onderzoek reeds dat hoe je kijkt naar de gevolgen van alcohol in zekere mate bepaalt of je een hevige drinker wordt of niet (Engels et al.). Hieronder bespreken we of de reden waarom we drinken en de emoties die we erbij voelen bepalen of, wat en wanneer we alcohol drinken.
Motieven om te drinken
Het onderzoek van Kuntsche onderzocht of er verschillende soorten drinkers bestaan op basis van de motieven waarom ze drinken, en niet op basis van het type drank dat ze drinken (bier, wijn, sterke drank of alcopops; alcopops in dit artikel zijn voorgemixte drankjes van sterke drank gecombineerd met smaak/kleurstoffen met eenzelfde hoeveelheid alcohol als een normaal glas bier)
Er was al geweten dat de voorkeur naar een bepaalde type drank (bier, wijn, sterke drank) ook het drankgedrag beïnvloedde: drinkers van bier en sterke drank dronken namelijk meer alcohol en vertoonden daardoor ook meer alcohol-gerelateerde problemen. Maar het onderzoek van Kuntsche onderzocht of er verschillende soorten drinkers bestaan op basis van het motief waarom mensen gingen drinken.
Ze gingen kijken bij 5379 minderjarigen in Zwitserland (onderzoek uit 2006) naar hun beweegredenen om te drinken en kwamen uit bij 4 belangrijke motieven die gelijktijdig konden voorkomen:
- Enhancement
De “enhancers” drinken voor het drinken zelf: omdat het leuk is en voor het dronken gevoel dat erbij hoort. Zij dronken daarbij voornamelijk bier en/of sterke drank. Sterke drank werd gezien als de meest effectieve manier om dronken te worden omdat het alcoholgehalte in je bloed het snelste stijgt terwijl bier als de goedkoopste manier werd bekeken. Wijn en alcopops werden minder gedronken.
- De “sociale drinkers”
Deze categorie drinkt in het bijzijn van vrienden/familie om een gebeurtenis te vieren of om sociale gebeurtenissen aangenamer te maken. “Sociale drinkers” drinken vaker en daarom meer alcohol dan de anderen. Hun voorkeur ging uit naar alcopops en ze dronken ook minder wijn dan de andere groepen.
Afbeelding van substanceabuseusa.org
- Conformity/peer-pressure
Drinken om erbij te horen of zelfs onder druk van de omgeving was ook een belangrijke beweegreden om te drinken. Wijn had daarbij duidelijk een voorkeur en werd direct ook gelinkt aan het stijgende gebruik van wijn naar de volwassenheid toe: “we willen minder drinken omdat we de negatieve gevolgen meer leren kennen, maar we durven nog niet altijd nee zeggen” was de verklaring van de onderzoekers.
- Coping
Drinken wanneer je je slecht voelt om je beter te voelen was helaas ook een beweegredenen en was gerelateerd met het zwaarste alcoholgebruik van alle types met een lichte voorkeur naar bier en sterke drank.
Het motief waarom je gaat drinken, beïnvloedt dus welke type drank je gaat drinken. Welk type drank je drinkt, beïnvloedt de hoeveelheid alcohol die je consumeert. Met andere woorden: het motief om te gaan drinken, bepaalt eigenlijk mede je alcoholinname. Hoewel we vaak zeggen dat wat men drinkt belangrijk is, gaat het dus eerder om waarom iemand drinkt.
Emoties bij het drinken
Naast beweegredenen om te drinken zouden de emoties die je verwacht bij het drinken ook belangrijk zijn voor het type drank dat we willen drinken. Het onderzoek van Ashton uit 2016 (bij 29 836 meerderjarigen uit 11 verschillende landen) onderzocht welke emoties er werden geassocieerd bij welk type drank. Ze maakte onderscheid tussen positieve emoties zoals energiek, ontspannen, sexy en vertrouwen en negatieve emoties zoals vermoeid, agressief, ziek, rusteloos en droevig.
Afbeelding van thehealthydrinker.com
Sterke drank werd door een meerderheid geassocieerd met energie en meer vertrouwen en 40% verbond ook het gevoel ‘sexy’ aan deze drank. Andersom waren de hoogste cijfers voor agressie ook te vinden bij sterke drank. Rode wijn en bier werden door de helft geassocieerd met ontspanning, maar rode wijn werd ook sterk geassocieerd met vermoeidheid wat bier niet had. Ook hier was de situatie bij hevige drinkers anders: alle emoties waren meer aanwezig dan bij andere drinkers, onafhankelijk van het type drank.
Belangrijk aan dit onderzoek is dat het ook cultuurverschillen kon aantonen waarbij Zuid-Amerikaanse landen zoals Colombia en Brazilië elk type drank meer associëren met ontspanning, sexy en energie, terwijl Noorwegen het sterkst de link legde met agressie en Frankrijk dit deed met vermoeidheid (misschien niet toevallig ook een groot wijnland).
Uit dit onderzoek bleek dus dat de keuze voor een type drank niet altijd op basis van het gehalte alcohol werd gekozen, maar beïnvloed werd door de emoties die verwacht werden bij het gebruik ervan, en dat dit verwachtingspatroon cultureel bepaald kan zijn.
Implicaties
Hoewel alcohol zo aanwezig is in onze maatschappij weten we soms nog zo weinig over de psychologische dynamieken die wel gebruikt worden door reclamebureaus maar gelukkig ook door hulpverleners. Reclame speelt in op onze emoties en creëert bewegingsredenen om te gaan drinken. Het begrijpen van deze motieven en de emoties die rond het alcoholgebruik spelen, kan een belangrijk aspect zijn in een betere preventie van alcohol problemen. Hoewel de publieke campagnes om de houding in de maatschappij tegenover alcohol al goed lopen, lijken deze resultaten meer inzicht te geven in waarom een bepaald persoon juist begint met drinken en waarom juist dat type drank. Zo kunnen we onze preventieve maatregelen nog verfijnder maken en zou een campagne zoals #TourneeMinerale niet meer nodig moeten zijn.
Referenties
Ashton K, Bellis MA, Davies AR, et al. Do emotions related to alcohol consumption differ by alcohol type? An international cross-sectional survey of emotions associated with alcohol consumption and influence on drink choice in different settings. BMJ Open 2017;7:e016089
Kuntsche E., Knibbe R., Gmel G., Engels R. I drink spirits to get drunk and block out my problems… Beverage preference, drinking motives and alcohol use in adolescence. Alcohol & Alcoholism Vol. 41, No. 5, pp. 566–573, 2006
Engels RC, Wiers R, Lemmers L, et al. Drinking motives, alcohol expectancies, self-efficacy, and drinking patterns. J Drug Educ 2005;35:147–66.